Đoản Rời: Tạp Khúc HÀNH HƯƠNG 49
Mãi tới 70 tuổi An Nam tôi mới lần đầu tiên đến Đà Lạt, vào cái thời còn đi học rồi mưu sinh thì những từ danh Đà Lạt, Nha Trang, Huế, ...chỉ có trong chuyện kể từ những người giàu có, thế lực hay chí ít cũng phải có thân nhân đang sinh sống ở những nơi nầy đi nghỉ mát về nói lại ... Đến thời "tuổi lính" đuổi nà quá trong số bạn bè cũng lắm chàng hào kiệt đến đó vì món nợ hồ thỉ tang bồng, còn riêng tôi không có được chí khí như vậy cho nên Đà Lạt vẫn còn là thành phố mù sương! Còn xa lắm!
Giờ đây tôi đang đứng giữa cái thành phố "hàm thụ" trong thời gian dài của cuộc đời tôi, ngay cả Tư Lịnh và các con tôi cũng không ngờ tôi chưa biết Đà Lạt, cái thành phố thơ nhạc nào là Thành Phố Sương Mù, Xứ Lạnh, Xứ Hoa Anh Đào, Xứ Hoa Mimosa ... Nhiều bản nhạc hay viết từ cảm hứng về "thành phố mộng mơ" nầy ... Nhiều thế hệ ca sĩ nơi đây hay khởi nghiệp từ đây rồi danh lừng thiên hạ: Thanh Tuyền, Khánh Ly, Lê Uyên Phương, Diễm Liên ... vừa đây Nguyên Thảo, giọng hát Nguyên Thảo chinh phục tôi hoàn toàn qua các nhạc phẩm: Nếu Một Mai Em Sẽ Qua Đời, Tình Ca, Chỉ Ngần Ấy Thôi, Hoa Rụng Ven Sông ... và nay tôi đóng dấu ký tên chấp thuận Đà Lạt là Thành Phố Ngàn Hoa; Hoa ngoài nghĩa thông thường còn bao gồm những tài năng đủ dạng ... Ngàn ngoài là số đếm, số lượng xin thêm vào đây là rừng núi!
Quả thật từ khi leo dần dốc đèo Khánh Vĩnh đến đây, cái oi bức mùa Hè bỏ lại sau lưng cho miền ven biển ... cao nguyên có độ mát đầu mùa Thu của miền ôn đới, suốt đường dẫn vào thành phố ngút ngàn thông, những khu vực dân cư xen kẽ với vùng trồng hoa màu thênh thang lẫn cây trái xinh tươi ... có nhiều giống rau quả ngày nay không còn là độc quyền của Đà Lạt nữa, tuy nhiên theo tôi hương vị những loại đã lan trà đi các nơi vẫn không bằng của Đà Lạt ... những món ăn nhiều rau trong thơi gian đôi ngày nầy tôi cảm thấy có cái gì thích thú khỏi dè chừng ...
Chương trình buổi chiều đầu tiên sẽ đi ba nơi: Biệt điện Bảo Đại, Chùa và thác Datanla ...
Trích Tài Liệu:
Dinh thự Bảo Đại ở Đà lạt
Đà lạt có 3 Dinh thự nổi tiếng được rất nhiều người quan tâm vì nó gắn liền với một nhân vật lịch sử, đến vị vua cuối cùng của nền Quân Chủ của Việt Nam. Không những thế, 3 ngôi diện này còn được biết đến bởi sự nguy nga tráng lệ, với lối kiến trúc trang nhã, thơ mộng mang đậm nét kiến trúc thời canh tân của Châu Âu.
Dinh I
cao 1550m có rừng thông bao quanh. Tổng diện tích khoảng 60ha, độ dốc trung bình khoảng 500. Nguyên đây là biệt thự của nhà triệu phú - một viên chức người Pháp - Robert Clément Bourgery. Ông là chủ nhà máy điện ở Thượng Hải và đã cho xây dựng biệt thự này vào trước những năm 1940. Công trình được xây dựng ở giữa rừng thông, trên một chỏm đồi nhìn xuống thung lũng rừng săn bắn xưa kia của Bảo Đại.
Sau khi Bảo Đại được người Pháp đưa trở lại nắm quyền (1949), thấy nơi đây khá đẹp và yên tĩnh nên chính phủ Việt Nam do Bảo Đại làm Quốc trưởng đã mua lại từ tháng 8-1949 và cho sửa sang toàn bộ dinh cơ này. Vua Bảo Đại đã dùng dinh cơ này làm tổng hành dinh và nơi làm việc cho các quan chức trong “lãnh thổ” của mình. Đến năm 1956, chính quyền Ngô Đình Diệm sử dụng làm dinh dành riêng cho tổng thống. Dinh được sửa sang lại, làm thêm đường hầm, hai bên có phòng làm việc của các phụ tá, sĩ quan,… Đường hầm này là lối thoát hiểm, kín đáo thông ra một sân bay trực thăng nhỏ, đề phòng các cuộc pháo kích và đảo chính. Sau khi Ngô Đình Diệm bị lật đổ, dinh thự này vẫn được dùng làm nơi nghỉ mát của các nguyên thủ quốc gia kế tiếp của chế độ cũ cho đến năm 1975. Sau năm 1975, được dùng làm nhà khách của Trung ương và sau đó do Công ty DRI quản lý và sử dụng.
Dinh nằm trong một rừng thông xanh thẫm. Lối vào dinh là một con đường rải nhựa với hai hàng cây tràm thân trắng cao vút. Cuối con đường là một đảo hoa hình quả trứng (oval) làm bình phong trang trí để xoay chuyển hướng đến sảnh đón chính của toà nhà. Chính yếu tố này đã tôn thêm vẻ cổ kính cho công trình. Quanh đó còn có một số hạng mục công trình kiến trúc khác như nhà dành cho ngự lâm quân, nhân viên phục vụ và một hệ thống sân sườn, bể nước vòi phun, lối đi dạo, vườn ngự uyển dẫn vào rừng săn bắn có chỗ nghỉ chân với hồ tắm thiên nhiên tạo thành một quần thể kiến trúc đẹp, sang trọng và hoàn chỉnh.
Tòa nhà chính gồm một tầng hầm, một tầng trệt, một tầng lầu. Mặt bằng được bố cục đối xứng với lối vào chính giữa, hệ thống cầu thang và hành lang mở ra hai bên. Tầng trệt có sảnh lớn, phòng tiếp khách, phòng họp lớn,... Lầu 1 gồm các phòng ngủ bao xung quanh một hành lang giữa.
Dinh I được xây dựng kiên cố, tường xây gạch đá, mái lợp ngói. Trên mái có nhiều cửa sổ, mái bẻ góc ở đuôi, có một số ống khói. Nét cổ điển không chỉ thể hiện ở sự đối xứng nghiêm ngặt trong mặt bằng mà còn nằm trên hệ cửa sổ với những vòm cung tròn. Phần nửa dưới của tầng trệt xây bằng đá chẻ, phần còn lại xây gạch. Toàn bộ hệ thống cửa, cầu thang, sàn lầu, vật dụng đều bằng gỗ. Cửa chính cũng có dạng vòm cung nguyên nhưng lại được kết hợp với mái đón bằng ngang, đó là một điểm cách tân trong kiến trúc dinh I. Mặt đứng công trình được trang trí với nhiều tiểu tiết càng làm tăng thêm dáng vẻ cổ kính, uy nghi mà tao nhã. Dinh I là một công trình kiến trúc độc đáo, thể hiện rõ những ảnh hưởng của trào lưu kiến trúc tân cổ điển của châu Âu.
Dinh II
Dinh II là dinh thự mùa hè của toàn quyền Decoux hay còn gọi là Dinh toàn quyền, là nơi ở và làm việc của toàn quyền Decoux vào mùa hè hàng năm (từ tháng 5 đến tháng 10). Tọa lạc trên một đồi thông rợp bóng với độ cao 1539m so với mực nước biển, được bao bọc bởi đường Trần Hưng Đạo và Khởi Nghĩa Bắc Sơn. Diện tích tự nhiên rộng khoảng 26ha, trong đó khu dinh thự 10ha và khu vực cảnh quan được quy hoạch 16ha.
Đây quả là một toà lâu đài tráng lệ gồm 25 phòng được bài trí cực kỳ sang trọng, nằm trên đỉnh đồi cao, quanh năm bát ngát thông xanh và xen giữa là những thảm cỏ mọc tự nhiên. Từ độ cao này, phía trước những tán lá thông có thể nhìn thấy thấp thoáng mặt hồ Xuân Hương gợn sóng lăn tăn ở cách xa khoảng 500m. Phía trên mặt hồ là đồi Cù với những mặt cỏ xanh mướt, và xa hơn nữa đỉnh núi Lang Biang ẩn hiện trong mây. Tất cả như một bức tranh sơn thủy tuyệt đẹp.
Công trình này do các KTS A.T. Kruzé, D. Veyssere, A. Léonard thiết kế và P. Foinet trong trí nội thất. Việc xây dựng tiến hành từ năm 1933 đến năm 1937 mới hoàn tất. Hình thức kiến trúc dinh thự này chịu nhiều ảnh hưởng của trào lưu cách tân kiến trúc châu Âu. Sự cách tân được thể hiện ở việc nó được thiết kế với các mái bằng đồ sộ với bố cục hình khối lớn ở dạng cân bằng không đối xứng. Cả mặt bằng và mặt đứng công trình đều được giải phóng khỏi thế đối xứng nghiêm nghị của trường phái cổ điển, đi vào khai thác các bố cục hình khối tự do.
Nhằm thỏa mãn vừa là mục đích nơi ở, nơi tiếp khách và nơi làm việc, nên mặt bằng công trình được bố trí khá hiện đại. Toàn bộ tầng trệt được bố trí cho các phòng làm việc, phòng tiếp khách gắn liền với các tiểu kiến trúc công viên. Tất cả các phòng ngủ ở tầng trệt được nhóm lại xung quanh một sảnh lớn. Ở đây các tác giả dự kiến sự phát triển sau này của Đà Lạt có thể phải sử dụng các phòng ở riêng làm phòng khách lớn. Không gian kiến trúc ở đây như hòa trộn với nhau thông qua các lối đi vào cửa sổ bằng kính có khung thép rất lớn nhưng vẫn không phá vỡ không khí ấm cúng của các phòng. Cuối đại sảnh là một cầu thang lớn dẫn đến các phòng có bố cục không đối xứng nhưng lại rất hợp lý với đầy đủ tiện nghi được sắp xếp một các hài hòa. Toàn bộ tầng lầu được dành riêng cho sinh hoạt gia đình.
Mái hiên lối vào chính, đồng thời là sân trời cho tầng hai, có hình vòng cung. Các đầu máng xối cong là những đường nét đặc trưng của trào lưu hiện đại của công trình này. Dường như các kiến trúc sư không quan tâm đến những chi tiết trang trí, do đó mặt đứng công trình thật đơn giản với những mảng - hình khối lồi lõm một cách linh động. Phía trước đại sảnh có một mái che vươn ra đón khách khi xe đỗ (porch), đây là một giải pháp nhằm tăng tính uy nghi, bề thế cho công trình.
Đặc biệt, đây là công trình đầu tiên sử dụng vật liệu đá rửa (màu sáng) phủ tường ngoài, cũng như các bộ phận vốn làm bằng gỗ thì nay được làm bằng kim loại mang từ Pháp. Công trình được gắn với một khoảng sân lộ thiên có đặt vòi phun nước, có tượng thần vệ nữ sơn nhũ vàng. Xung quanh sân bao bọc bởi những bức tượng thật duyên dáng làm cho con người dường như ấm hơn lên trong tiết trời se lạnh của thành phố cao nguyên.
Từ khi Phủ toàn quyền về đây, Decoux đã cho xây dựng những đường hầm bí mật rất kiên cố nhằm đảm bảo an toàn tuyệt đối cho ông và gia đình. Đường hầm này được nối vào hầm chứa rượu với bề ngang chừng 1,5m, cao khoảng hơn 1m, có nhiều ngõ ngách và được đúc bằng bê tông chắc chắn.
Dinh II là một trong những công trình kiến trúc đẹp của Đà Lạt, mang nhiều dấu ấn gắn liền với lịch sử của đất nước. Sau 1975, nơi đây trở thành nhà khách Trung ương và hiện nay được dùng làm nhà khách của Uỷ ban nhân dân tỉnh Lâm Đồng.
Dinh III
Dinh III là tên gọi để chỉ biệt điện của vua Bảo Đại (Dinh Bảo Đại), vị hoàng đế cuối cùng của triều Nguyễn, đồng thời cũng là vị hoàng đế cuối cùng của các triều đại phong kiến Việt Nam. Sau khi người Pháp đưa Bảo Đại trở lại nắm quyền từ 1948 rồi thành lập “Hoàng triều cương thổ” vào 1950, nơi đây còn được gọi là biệt điện Quốc trưởng.
Công trình được xây dựng trong khoảng từ năm 1933 đến năm 1938, do một kiến trúc sư người Pháp và kiến trúc sư Huỳnh Tấn Phát thiết kế. Dinh III được đánh giá là dinh thự đẹp đẽ và trang nhã nằm giữa một rừng thông thuần chủng, gắn liền với các tiểu cảnh kiến trúc công viên, vườn Thượng Uyển, rừng Ái Ân và một hồ nước nhỏ hòa quyện vào nhau một cách rất hợp lý và thơ mộng. Dinh được bố trí trên một đỉnh đồi mà trong dự án chỉnh trang Đà Lạt của KTS Hébrard dành cho dinh toàn quyền. Ngọn đồi này có độ cao 1539m ở đường Triệu Việt Vương.
Về hình thức kiến trúc, Dinh III cũng là một trong những công trình chịu ảnh hưởng của trào lưu cách tân về kiến trúc ở châu Âu. Điểm đáng lưu ý ở đây là phía bên phải cổng vào và phía sau dinh có một vườn hoa nhỏ theo kiểu vườn hoa ở các cung điện của Pháp, bố cục theo hình kỷ hà. Tại đây trồng nhiều cây cảnh được cắt tỉa đẹp, những cụm hồng quý nở quanh năm theo những bố cục đối xứng qua hai trục. Có một bồn hoa rộng phía trước dinh được chăm sóc chu đáo. Những con đường đi dạo nhỏ quanh dinh nằm ẩn mình dưới những tán lá thông, xen kẽ giữa các đám cỏ xanh.
Tương tự như dinh II, dinh III cũng là một công trình đồ sộ với hệ thống mái bằng, các mảng - khối được bố cục cân đối nhưng không đối xứng một cách cứng nhắc. Phía trước sảnh chính cũng có mái hiên đưa ra che vị trí đậu xe. Tầng trệt là phòng khách, các phòng làm việc, văn phòng của vua Bảo Đại, thư viện, các phòng giải trí và một phòng ăn lớn. Đặc biệt, các phòng làm việc đều được gắn với các tiểu cảnh kiến trúc, các không gian trong và ngoài liên hệ với nhau qua các cửa đi và cửa sổ bằng kính khung thép, tạo ra một khung cảnh hài hòa giữa kiến trúc và thiên nhiên.
Toàn bộ tầng hai được dùng cho sinh hoạt gia đình, gồm các phòng sinh hoạt, các phòng ngủ của vua Bảo Đại, hoàng hậu Nam Phương, các công chúa và hoàng tử. Từ phòng ngủ của vua Bảo Đại có một cửa ra sân thượng còn gọi là Vọng Nguyệt Lầu. Đứng ở đây có thể ngắm nhìn vườn hoa, đường đi dạo, đồi thông và cả thung lũng phía xa xa. Ván gỗ vẫn là vật liệu chính để ốp cầu thang, sàn lầu và làm các vật dụng nội thất của dinh. Dinh III là một công trình kiến trúc đẹp, gắn liền với một giai đoạn lịch sử đặc biệt của nước ta.
Có thể thấy rằng, tất cả các dinh thự đều được nằm ở vị trí trên đỉnh đồi cao, chiếm một diện tích lớn với rừng thông bao phủ xung quanh. Công trình kiến trúc chỉ là một điểm nhấn nhẹ nhàng, thấp thoáng giữa cây cỏ, thiên nhiên. Như vậy, tất cả các dinh thự ở Đà Lạt tuy ảnh hưởng của những hình thức kiến trúc khác nhau nhưng đều có giá trị và đặc biệt là sự hòa hợp với yếu tố tự nhiên, vừa tận dụng vừa tôn tạo thêm cho vẻ đẹp của thiên nhiên.
Địa chỉ:
* Dinh I: đường Trần Quang Diệu, Tp. Đà Lạt (cách trung tâm chừng 4km về hướng Đông Nam)
* Dinh II: đường Trần Hưng Đạo và Khởi Nghĩa Bắc Sơn, Tp. Đà Lạt.
* Dinh III: đường Triệu Việt Vương, Tp. Đà Lạt (Cách trung tâm chừng 2km, hướng Tây Nam)
Có vào nơi vua chúa ngự ngày xưa, những gì người ta cho là cực kỳ xa hoa tráng lệ của mới nửa thế kỷ trước đây thôi, giờ đem so với tương tự chỉ ở cấp đại gia bình thường thì nơi gọi là biệt điện của vị cựu hoàng chưa thấm vào đâu ... nói chi đến những vị vua không ngai hay những nhà giàu có tầm cỡ vang lừng nhân loại ...
Chúng tôi rời Dinh số 3 với lòng buồn rượi rượi ... đi vòng vài nơi bên ngoài và các khu hoa lá cây kiểng quanh ngọn đồi được chăm sóc cẩn thận với túi tiền du khách các nơi đổ về .
Trước khi ra xe di chuyển đến nơi khác, tôi nhìn lại lần nữa nơi chốn một thời của vị vua cuối cùng của Việt Nam mà thuở nhỏ tôi đã cầm đồng tiền Ba Má tôi cho có in hình NGÀI trên đó, hình y hệt mà tôi đứng cạnh chụp trong phòng NGÀI ...
Và hình nầy cũng có lần in trên lá phiếu gọi là "Trưng Cầu Dân Ý" , Ngài đã bị gạch chéo trên mặt trước khi: Khỏi chọn lựa...
Trở lại trường sau ngày bỏ thăm, chúng tôi lượm vô số trong lớp học còn lợp bằng lá dừa nước, dùng làm phòng đầu phiếu đó, mà cử tri lấm lét làm theo lịnh người có súng là có quyền ...
Tôi miên man trong dòng suy nghĩ rằng cuộc đời mình dù có lao đao nhiều thứ, nhưng diễm phúc thay đã được trải suốt chiều dài những biến chuyển lớn của lịch sử Việt Nam thời cận đại ... Tương đương 13 thời Tổng Thống của Mỹ Quốc (Từ Roosevelt, Truman, Eisenhower, Kennedy, Johnson, Nixon, Ford, Carter, Reagan, Bush, Clinton, Bush, Obama), mà 3 vị Tổng Thống kể sau cùng tôi có bấm máy bầu cho, không ai áp lực. Dù chỉ là công dân hạng thứ nhưng cuối đời nầy cũng hưởng được cuộc sống theo hướng lạc quan.
NhàQuê Jan 18, 2013
-0-0-0-0-0-
Nhìn Lại Khoảng Đường Qua
(Cảm Nghĩ Sau Lần Sinh Nhật)
Bước qua tuổi mới được đôi ngày
Dọc suốt đường đi những đổi thay
Thoái vị ngôi vua triều đại mãn
Khởi đầu chánh phủ kiểu Âu Tây
Kiếm cung một thuở đâu lường trước
Sách vở khi không mất ghế thầy
Lồng lộng đất trời chân vướng xích
Sang trang sử khác... khác vòng quay
Thế kỷ hai mươi phần hậu bán
Bao nhiêu chuyện lạ đến long trời
Quyền uy thấy đó rồi mất đó
Của cải ngút ngàn bỗng chốc trôi
Dựng khởi đời sau trên đất lạ
Ươm gầy lớp mới tận xa xôi
Đời người chứng kiến nào đâu dễ
Tạo hóa an bài ...phải thế thôi !
Nhà bên máy hát tuồng San Hậu
Đám trẻ ngồi nghe đến thuộc làu
Hát Bội năm nào tuồng vẫn vậy
Cải Lương thời đó tận xa đâu
Lên xe dâu biển ngàn cay đắng
Xuống bến tang thương vạn nát nhầu
Ngoảnh lại hỏi mình sao sống sót
Xin lần quỳ xuống tạ ơn sâu
NhàQuê 31-08-09
Cảm khái
Trải mấy triều vua nhục lẫn vinh
Văn tài võ đức luyện tôi mình
Danh cao chức trọng không kiêu hãnh
Vận rũi thời suy chẳng sợ khinh
Đã biết biển dâu lần biến dạng
Lạ gì hưng phế chuyển thay hình
Đường qua dài ngắn đều ... duyên định
Mừng được an khang tiếp...lộ trình
GHH 31.8.09
