Lộ LẠC HỒNG

Những "con đường xưa Em đi"

Đông Tây 21


Lộ Chợ Lạc Hồng


LỘ CHỢ LẠC HỒNG: Tại nơi hội tụ của ba con đường tạo thành Ngã Ba Tháp có thêm Lộ Hàng Keo và Lộ Chợ Lạc Hồng thành ra chỗ đó là "Ngã Sáu"; NhàQuê cáo lỗi đã nói các đoạn trước chỗ đó là ngã năm vì lúc đếm quên bỏ tay vào túi...

Lộ từ đó đến gặp đường Nguyễn Huệ nối dài nơi gọi là Cầu Bà Mụ. Tại góc ngã sáu có tiệm tạp hóa Lạc Hồng, kế nữa là chợ chồm hỗm nên theo giản tiện người người quen gọi "Lộ Chợ Lạc Hồng" chứ không phải đặt tên theo sử sách.
Chị chủ tiệm tạp hóa nầy là dâu trong họ Lạc, chị học đệ nhất A chung lớp Tường Lam, Nguyễn Văn Phú, Nguyễn Văn Suốt...ông cò Suốt chỉ mới thấy hình ổng nháng nháng trên BenTreHome sau hơn bốn mươi năm rời trường. Riêng ông BenTre có gặp ông cò trên chuyến bay từ Sài Gòn đi Bangkok trên đường hai ông đi du học mỗi ông một nơi.

Trước 1960 chỉ chung quanh chợ có lác đác vài cái nhà, còn trở đi là bờ đê lớn trơn trợt gập ghềnh, hai bên bờ toàn "lức và u du (tầm vu)".
Thời Cá Phi du nhập vào Việt Nam, khu vực nầy người ta đào ao nuôi cá tràn lan nên xóm còn có tên "Hồ Cá Phi".

Cá Phi có đặc điểm sanh sản nhanh mà lớn cũng nhanh, chỗ NhàQuê có thả thử vài cặp mà đến mùa gặt đã đặc nước, cá phi giống như cá rô nhưng màu đen như Phi! Tuy nhiên cũng có loại màu xám. Cá rô kho nấu thế nào thì cá phi đều nấu nướng y chang "công thức".

Thình lình có khách đến chơi không cần ra chợ chi xa, vợt ít con và sẳn rau muống bò tràn lan dưới ao, Má sắp nhỏ “tổng khậu” một lát là có nồi canh chua nóng hổi, kêu Cu Tí chạy lại quán gần nhà "mua cho Ba vài xị bữa nào Ba trả tiền" là thù tạc bạn cố tri tới khuya: Cố tri đi hết cố lì ngồi đây! Còn nhậu trơ trơ: Bớ Năng! Nhà ngươi lại đang cố lì ở bển phải hôn?? Hôm nay May 08,2005 !!

Rồi đùng một cái có tin đồn " Ăn Cá Phi Bị Cùi" làm cho ngành nuôi cá bị khựng lại, có nơi bỏ hẳn, lâu sau chẳng ai và chuyện gì xảy ra thành được giải thích là bắt trộm cá bị chủ vớt rụng vài lóng!!

Xa hơn về hướng Bắc con lộ là đồng trống, mùa gió chướng ruộng khô "phe ta" thả diều đủ màu đủ cỡ, tiếng sáo vi vu trầm bổng theo cơn gió, có lúc đột nhiên gió mạnh đứt dây, diều chao lượn tới tận bắc Hàm Luông.

Từ 1960 do tình hình an ninh mới nên có làn sóng chuyển cư làm dân số đột ngột tăng, các bờ có sẳn của các hồ cá phi không đủ để làm nền cất nhà, người ta phải đào thêm ao lấy đất lên nền và dùng ao để chứa nước nấu ăn tắm giặt.
Ðể đừng sạt lở, bờ được trồng thêm đu đũa (so đũa), so đũa lớn nhanh: cây dùng làm chuồng trại chăn nuôi hoặc dùng lấy nắm mèo (mộc nhĩ), lá so đũa "thầy" rất khoái.
Ðu đũa trồng dày đặc làm hàng rào chăm sóc cắt tỉa đẹp không thua gì kim quít.

Nhà anh Nguyễn Thanh Liêm cất theo kiểu cách ấy là một trong số tiền phong trong giai đoạn phình trướng của Tỉnh Lỵ, nhưng khu nầy kể như ngoại ô vì thuộc xã Phú Khương.

Dù học chung lớp nhưng anh Liêm thuộc hàng đàn anh về tuổi và về tác. Anh hiền lành và đắc nhân tâm, anh tái cử liên tiếp Trưởng Lớp bọn NhàQuê. Anh mang tước hiệu tôn thất nước Chàm: Chế Bồng Lai.
Số là thầy Trần Văn Toàn dạy sử (Trà Toàn) gọi ngay chốc anh Liêm lên đọc bài, anh đứng cười cười lâu lắm, cũng cái cười đắc nhân tâm, bên dưới "cứu giá" nhắc cho anh vị vua hiễn hách của Chiêm Thành là Chế Bồng Nga, vì nhắc lén nên anh nghe ra làm sao mà anh sáng tạo, kết hợp nhuần nhuyễn Chế Bồng Nga và nhà thủy tạ Bồng Lai thành vua Chiêm có tên mới Chế Bồng Lai. Ðiển tích nầy dành bản quyền cho anh từ đó.
Bà xã anh, chị Huỳnh Thị Bọ cũng là trưởng lớp nhiều nhiệm kỳ của một lớp khác, chị được tuyển làm giám thị trong trường từ lúc bọn NhàQuê học năm cuối cùng, có việc lên văn phòng không được gọi là Chị nữa, phải gọi bằng Cô như gọi quý thầy cô khác; Ðau lắm!! Nỗi đau bị giáng cấp khơi khơi!

Có lần cuối năm dương lịch anh Liêm dắt một đám về quê anh tận xã Nhuận Phú Tân bên Mỏ Cày gần Cù Lao Dài, ở ăn tết Tây xong mới trở về trường học tiếp, thành ra lần đó cây vú sữa trắng, cây vú sữa trái rất to nhà anh bị ruồng bố tới hai năm, may là mùa ấy vườn dâu chưa kết trái nên thoát khỏi trận càn đó!!
Nhà anh Liêm ở đi học hình như có vài bạn ké hoặc nhà kế bên: Nguyễn Ngọc Diêu, Nguyễn Ngọc Ngoạn, Nguyễn Hiếu Liêm, Ðinh Thanh Tuyền(?) Huỳnh Hữu Phước: Vĩnh biệt anh Phước...(có lần đứa bạn dắt tới chơi ở nhà bạn Thế, gần chợ Mỏ Cày, chợt nhìn thấy ảnh của anh Phước trên bàn thờ, hỏi ra mới biết Thế là em của anh Phước).

Cuối cùng Lộ Chợ Lạc Hồng hay Lộ Hồ Cá Phi vượt ngang đường Nguyễn Huệ nối dài (con đường có nói phần trước là đi Tú Ðiền, Hữu Ðịnh).
Lộ Chợ Lạc Hồng Và Nguyễn Huệ gặp nhau chỗ cây Cầu Bà Mụ, vì con rạch cầu Cá Lóc uốn éo nhiều đoạn tại đây rạch rất gần đường.
Cầu Bà Mụ là cây cầu gỗ có tay vịn bắt ngang con rạch cầu Cá Lóc vào đến đây đã hẹp lại rất nhiều; Sắp cùng.

Theo như tên cây cầu thì ai cũng đoán ra được nơi đây trước kia có Bà danh tiếng giúp đỡ đẻ, tiếng bình dân là Bà Mụ. Rất lâu về trước ở cấp Quận mới có trạm y tế và một nhà bảo sanh vài giường, sản phụ thường là cư dân lân cận. Trong các vùng sâu hầu như nhà nào cũng sanh con năm một, đứa thôi nôi đứa đầy tháng mà chẳng có cái nhà sanh công tư nào; Mỗi nhà tự làm nhà sanh lấy, một xóm 30 căn nhà dù ọt ẹp đi nữa cũng có 30 cái nhà bảo sanh. Tiêu chuẩn nầy chưa nước nào đạt được.

Cưới vợ vài ba năm chưa có con, trong nhà bắt đầu lục đục, mẹ chồng thấy con dâu lén giấu đồ chua trong kẹt khóe bà tươi hẳn lên, có khi cưng chiều rất mực. Anh chồng sắp làm cha hoặc sắp làm cha thêm bắt đầu chuẩn bị cây lá lợp vại: Vại như một cái chòi, cất nối thêm ra với nhà chánh, có tính tạm thời sẽ dẹp bỏ khi đứa con tròn tháng tuổi. Vại ngoài phần che chắn vách phên bốn bề tránh "gió mái", cửa vào hẹp vừa đủ ra vô quạt lửa, mái lá hoặc tranh. Ðặc biệt cái "giường cữ" thời trang hơn bất kỳ món đồ nào trong "mái nhà tranh có hai quả tim vàng" đó, cái giường không có bản sao, chỉ giống với chính nó mà thôi. Rất tạm thời! Trong một tháng "nằm chỗ" bà mẹ dù sanh con so hay rạ, phải nằm lửa, xông, tắm, ăn uống ... trong phạm vi "Nhà Bảo Sanh" ấy. Vài ngày sau khi sanh có khi tự mình lo cơm, nước vì ai cũng bận đồng áng. Nước uống nấu bằng cây "chó đẻ" luôn cả rễ, gốc, lá: đắng ngét! ..., bữa "ngự thiện khô lân chả phụng"chỉ có muối tiêu nện dẽ nướng than mà "đàn bà đẻ" vét hết nồi cơm gần hai lon gạo, vượt tiêu chuẩn bình thường: Ăn trung gian cho Bé mà!

Mà Bé tội nghiệp lắm: Cùng chia cái giường gồ ghề và cái biệt thự um khói hừng hực trong tháng đầu tiên cuộc đời với mẹ và cũng cùng chia sức nóng mẻ than kê dưới lưng mẹ, nên mấy ngày sau bé "rỏ" lại nhỏ xíu đỏ hỏm, có được nằm nôi như các bé thị thành đâu dù đã "lên trên". Trước khi lên trên Bé được tắm, tươm tất...để thật sự chào mừng một thế giới mới mà tháng trước đây vì kiêng cử nhiều người không vào chốn ô uế thăm Bé, nên chưa được biết mặt Bé chỉ nghe lơ mơ Bé giống mẹ cái nầy, giống ba cái kia ... Giờ đây "Mụ Bà Dạy" Bé cười chào mọi người trong cái gia đình đông đúc: Chào mọi người, tôi đây (Hello ererybody, I am here!)

Giáp năm theo cách tính "gái bớt hai, trai bớt một" gì đó, Bé được “Tôi Tôi” chứ không “Thôi Nôi” vì Bé có được nằm nôi bao giờ đâu. Dịp nầy Bé chọn nghề nghiệp tương lai cho mình; Bắt cây viết, gom cái kiếng tròn bọc cạnh đẹp đẽ, cạp miếng chè hay vắt xôi và lết về phía tiếng cười reo. Bé cười thấy đủ mấy cái răng sữa mớ nhú. Tiệc thôi nôi có chè xôi và cháo vịt bắt đầu bàn luận: Lớn lên Nó làm cô giáo thầy giáo bắt cây viết, không đủ sống Nó làm thêm uốn tóc hớt tóc Nó bắt kiếng lược, cũng có thể Nó có nhà hàng vì nó bắt xôi chè mà!

Về học hành ở nước ta: cấp tiểu học thầy trò chung một phòng lớp cố định, trung học thầy đến lớp cố định của trò, đại học thầy trò cùng đến một phòng lớp theo thời biểu. Về việc "các nhí chào đời" rồi năm sáu năm sau đến trường trở thành học sinh, ngày nay ở đâu các "bà bầu" cũng đến bệnh viện hoặc nhà bảo sanh khi có triệu chứng sinh nở, nơi đó có Bác Sĩ hoặc Nữ Hộ Sinh là những người có trình độ và được huấn luyện chuyên môn trong lãnh vực ấy.
Còn thuở như nói khúc trên thì "Bà Mụ" không xem đó là nghề mà tự bà coi như được ơn trên sắp xếp sẳn để nhận lảnh thiên chức ấy, Bà không quản ngại đêm khuya đường xa đến tận "Chòi Bảo Sanh" khi có gia đình sản phụ đến nhờ Bà.

Khi "Bà Bầu" trệ và đau ngầm ngầm, người nhà sắp xếp cho người đi Rước Mụ, thường là hai hoặc ba người khỏe mạnh đến nhà Bà, mô tả tình hình và đốt nhang xin Tổ, thường thì Bà Mụ rất huỡn đãi ăn trầu xỉa thuốc ngồi nghe báo cáo tình hình. Nếu Bà thấy "chưa có gì!", Bà biểu "dìa đi, ba bữa nữa qua"; Nhưng cũng có khi vừa thấy mặt là Bà hô "tới rồi hả" và nhanh chóng gom góp vật dụng cần thiết, không quên giỏ xách trầu cau, leo lên võng nằm hoặc ngồi, có khi còn hối mấy người khiêng "lẹ lên, lẹ lên" ba người thay nhau gần như chạy lúp súp. Khi không "khẩn trương" lắm Bà kể chuyện nầy chuyện nọ xưa nay cho người khiêng quên đường xa.

Không những một xóm, một xã mà nhiều xã gần nhau đều thọ công ơn của Bà, dưới bàn tay nâng ấy các hài nhi cất tiếng khóc chào đời, chào biển khổ: ".. Trót sanh ra miệng đà khóc chóe-Trần thế vui sao chẳng cười khì..."
Trước khi được võng đưa về Bà dặn đủ thứ, đủ điều kiêng cữ từ ăn uống cho đến đi đứng, khăn choàng nón đội, tai nhét, chân guốc....Tuyệt đối Bà không nhận tiền bạc gì của ai! ... Sau khi rụng rún, phần rún khô được bà mẹ gói kỹ nhét mái nhà, mé vách, cất trong hộc tủ...sau nầy đốt hòa một chút cho các em uống cho anh chị em chúng thương yêu nhau, hòa thuận nhau.

NhàQuê cũng trong trường hợp các bé ấy, lại còn thê thảm hơn, theo Má nói lại là NhàQuê lúc được ra đời chưa nằm trong lòng mẹ được chín tháng mười ngày, sanh non ngày tháng, èo uột, thấy cả mấy khoanh ruột dưới làn da bụng, khóc mấy tiếng đầu thua mèo đói kêu ngao. Không ai kể là NhàQuê qua được ít con trăng. Xin cám ơn Thượng Ðế !
Vì trường hợp đặc biệt như vậy nên mỗi lần Bà Mụ có dịp ngang nhà thấy Má đang lui cui, lần nào Bà từ ngoài đường cũng hỏi vọng vào "Tư à!, Nó chơi hả?" ; Tư là thứ của Ba, má theo thứ nầy khi về nhà chồng, về quê bên vợ Ba được gọi là Dượng theo thứ của Má. Nó ám chỉ NhàQuê. Chơi ý nói mạnh giỏi, bình thường.
Bà quan tâm đến trường hợp sống sót được kể là hy hữu của NhàQuê. Má bắt NhàQuê gọi Bà Mụ là bà ngoại, tới mấy năm sau Má dắt NhàQuê đi "giỗ mụ bà", vừa tới cửa NhàQuê khoanh tay thưa bà ngoại, Bà hỏi Má: Nó đó hã ?. Ý nói thằng nhỏ tưởng "xí lắt léo" rồi mà giờ còn sống nổi đi đám giỗ mụ. Má biểu NhàQuê lạy trang thờ bà Cữu Thiên Huyền Nữ, tổ mụ, trang thờ bà tiên khói hương nghi ngút, NhàQuê lạy búa xua theo Má.
Nhưng NhàQuê biết chắc rằng bà ngoại nầy không phải là bà ngoại thiệt của NhàQuê, vì năm nào Má hoặc Ba cũng gánh anh em NhàQuê đi đám giỗ bà ngoại ở tận nơi xa, mỗi anh em một đầu thúng, đứa nào cũng được phết chút lọ bếp trên trán "xin phép ông Táo" đi xa vắng nhà, đầu thúng phía NhàQuê phải thêm cục gạch hoặc khoai, bí, trái, củ gì đó, do em của NhàQuê sanh đủ ngày tháng nặng hơn, cồ lự hơn.
Ðường về quê ngoại phải qua con đê, cũng có cầu bằng thân cây bắt ngang dòng nước chảy, qua đó ngồi trong thúng nhìn thấy rõ mấy con cá nhỏ bơi lội "vô tư" bên dưới.
Như bao nhiêu trẻ khác trong hoàn cảnh đó làm sao mà NhàQuê có giấy khai sanh được, học đến lớp tư thầy đòi phải có khai sanh mới chuyển lên lớp ba trường Tổng ở xã lân cận. Cả lớp bốn năm chục đứa như nhau, cuối năm nhiều đứa phải bỏ học. Khoảng chục đứa may mắn được gia đình quan tâm, dắt lên tỉnh cùng lúc để làm thế vì khai sanh; Ðó là lần đầu tiên NhàQuê được ngồi trong lòng Ba đi xe hơi, mà mấy đứa khác cùng chuyến chắc cũng vậy thôi. Ðợi tới lượt kêu tên vào đứng trước mặt ông Tòa, người lớn đưa tay lên thề thốt sao đó, mấy người thư ký, lục sự ghi ghi chép chép...các gia đình thay phiên làm nhân chứng qua lại cho nhau.
Có lần ông Tòa hỏi thử xem đối đáp của dân quê ra sao " Sao ông biết thằng nhỏ nầy sanh ngày..tháng..năm như vậy?? Bẩm Quan Tà, Tui có đi đám đầy tháng nó!" Ông Tòa biết là phịa nhưng cũng thông cảm nhóm dân quê nghèo nàn làm chứng vần công nhau, thay vì phải mướn người đang thậm thụt chờ sẳn bên ngoài; Chuyện có thật là vào thời đó tại tòa án có hai nghề lạ đời là: Làm Đơn Mướn và Làm Chứng Mướn. Dưới quê tui đâu có vậy đâu! Cái gì giúp được ta giúp tận tình! Cái ông quan tòa năm đó, ông Trần Văn Thuận không dang nắng mà đen thui hà!

Thế vì khai sanh dành cho những người sanh trước "Nhật Ðảo Chánh và Việt Minh Cướp Chánh Quyền" vì trong biến động nầy có nơi tất cả giấy tờ đã bị tiêu hủy, nay làm lại giấy khai sanh khác thay thế. Do không phải lỗi của mình nên lần làm lại nầy không phải đóng phạt. Miễn phí! Nhưng phải có chứng nhận của chánh quyền sở tại là không còn sổ bộ hộ tịch: Sổ bộ đã bị tiêu hủy.
Lên án thế vì khai sanh dành cho những ai sanh sau ngày "Nhật Ðảo Chánh" mà không làm khai sanh, lỗi do chểnh mảng, do đó phải đóng tiền phạt án phí.

Tên trong giấy khai sanh cũng trở thành một câu chuyện vì có đứa "xấu háy" khó nuôi bị đặt tên có khi rất tục, phải sửa lại na ná như: Các, Lớn, Cữ, Ðủ...NhàQuê may mắn nhờ Ba có biết chữ nho và chữ quốc ngữ đủ để đọc truyện Tàu: Tam Quốc, Ðông Châu Liệt Quốc, Phong Kiếm Xuân Thu, Xuân Thu Oanh Liệt, Thuyết Ðường, Tàn Ðường, Tam Hạ Nam Ðường, Bắc Tống, Thủy Hử, Phong Thần, Tây Du, Bắc Du Chơn Võ, Nam Du Huê Quang, Tiết Nhơn Quý Chinh Ðông, Tiết Ðinh San Chinh Tây, Tái Sanh Duyên...và các truyện ta: Gia Long Tẩu Quốc, Gia Long Phục Quốc, Lục Vân Tiên ..nên ngoài không phải mướn làm đơn, tên anh em NhàQuê toàn tên tốt. NhàQuê được mang danh vị anh hùng mà Ba khâm phục, đến nay xét cho cùng NhàQuê không xứng đáng làm cọng râu của Ngài.

Không như các bạn thành thị và ngày nay khi sanh ra đã được ghi tên vào sổ bộ, còn dưới quê phải mấy ngày sau gia đình hội ý mới đặt tên. Vậy mà chưa xong, cả hai ba năm sau có vợ chồng nọ ở cuối ấp, đến nói một cách nghiêm chỉnh, xin Ba Má đặt NhàQuê tên khác vì tên vị anh hùng trùng với tên ông cố ngoại vợ của ông, mà ông cố đó đã qua đời từ lâu, quê đâu tận Bình Ðại, Lục Tiên hay Hồ Cỏ, Cồn Rừng, Thạnh Phong, Thạnh Phú gì đó xa lắm! Ba Má cũng giữ hòa khí thôn lân, bèn đặt thêm cho NhàQuê tên gọi ở nhà; Chỉ Ở Nhà Và Trong Xóm Mà Thôi. Do đó có bạn nào tình cờ tới xóm NhàQuê hỏi tên theo giấy tờ đi học thì không ai biết hết. Chuyện về tên của NhàQuê là chuyện thật trên 100% đó các Bạn.
Má cũng biết đọc biết viết qua khỏi xóa mù chữ cóc a sa, cóc á sá, cóc ớ sớ, cóc e se..vài bậc; Cóc Ếch (S) gì cũng vậy mà thầy giáo!. Nên Má không chịu đặt tên xấu cho con.

Về ngày sanh cũng nhiều chuyện lạ bốn phương: Anh em sanh cùng ngày tháng khác nhau đúng một năm (chuyện nầy chấp nhận được), trẻ nào cũng sanh ngày 30, 01, 15 hay sanh ngày 5 tháng 6 hoặc ngày 10 tháng 11...tất cả phải dễ nhớ khi đứng trước Tòa: khớp lắm!!! Cũng có chuyện sanh ngày 30 tháng 2 ..Tháng 2 làm gì có ngày 30, vì vô ý tòa cũng cho qua nhưng rất rắc rối về sau. Nhân ông hoàng Rainer xứ Monaco mới qua đời: Nhắc lại chuyện từ tám chín năm nay NhàQuê không thèm mua tờ báo kể là có nhiều tay viết sừng sỏ, vì trong một bài nghiên cứu, người viết tên tuổi lừng lẫy "nghiên cứu" được ông hoàng Rainer sanh ngày 31 tháng 4. Trời ơi! làm sao tui quên được 30-4-1975 mà ông viết vậy! Tháng tư làm gì có ngày 31.

Má chỉ nhớ mang máng ngày rằm tháng tám âm lịch là ngày sanh NhàQuê, nên lấy ngày đó làm dương lịch trên khai sanh, chắc vì vậy mà mấy lần đem lá số tử vi nhờ thầy xem thấy không đúng về quá khứ thì làm sao đúng tương lai được. Tờ "quy kỳ" bỏ trong túi đến khi rách dần, mất cái góc có cung thiên di nên không thể nào nhờ giải đoán được tốt xấu lúc chuẩn bị ra đi khi trời vừa tối :" thùng thùng trống ngực ngũ liên...bước chân xuống thuyền nước mắt như mưa" .

Cũng còn vài con hẻm theo hướng Ðông Tây nầy như các hẻm bao quanh Sân Vận Ðộng, các hẻm gần nhà sếp Giám... nhưng thôi, mỏi chân rồi phải không các Bạn?

Ðến đây xin kết thúc Những "con đường xưa Em đi" nhóm theo hướng Ðông Tây.

NhàQuê 2005